TANNOY Chertsey SL45 - kolumna, której warto posłuchać

Wiemy nie od dziś, że Anglicy są trochę dziwni. Ich przywiązanie do tradycji jest wartością legendarną i bez znajomości języka, mapy lub historii Wielkiej Brytanii niektóre nazwy mogą dla nas być po prostu słowami, które nie niosą żadnej treści. Gdybym był konstruktorem nigdy nie nazwałbym moich kolumn „Powiat Wołomiński SR12”... a tu proszę kolumna Chertsey SL45, której nazwa leksykalnie niczym innym nie różni się od przywołanego przed chwilą Wołomina czy Pruszkowa. Nazwa "Chertsey" pięknie brzmi i można ją jedynie porównać do Warszawy, Nysy i Stara, które są dziś także vintage, ale motoryzacyjnym.

Kręcąc się pomiędzy półkami warszawskiego sklepu NOMOS natknęliśmy się na piękne kolumny maki TANNOY. Nie zastanawiając się zbyt długo zabraliśmy je do showroom, gdzie służą nam jako źródło odsłuchu, przy którym chętnie odpoczywamy. Poniżej kilka refleksji w postaci recenzji, która może być ciekawym materiałem do przemyśleń na temat współczesnego audio.

Firma TANNOY, firma jak legenda 

Historia firmy rozpoczyna się w roku 1926 - krótko po rozpoczęciu nadawania programów radiowych w Londynie. Wczesne odbiorniki wymagały zasilania prądem stałym. Dostarczały go baterie, które ze względu na niską pojemność i wysoką upływność wymagały częstego ładowania. Inżynier Guy R. Fountain, mając z tego niezły zysk, prowadził warsztat samochodowy i zajmował się ładowaniem takich baterii. Jednak inżynierska natura zwyciężyła i rozpoczął poszukiwania sposobu udoskonalenia ówczesnych prostowników. Zamiast drogich i zawodnych urządzeń zaproponował coś co działało na zasadzie elektrolizy, było o wiele skuteczniejsze, bardziej niezawodne i na dodatek mogło być używane w domach. Do produkcji urządzenia użył stopu tantalu i ołowiu, od których wywodzi się obecna nazwa firmy Tannoy (tantal and lead alloy).

W następnych latach inżynier Fountain rozpoczął eksperymenty z głośnikami o stałych magnesach i widząc niszę na rynku, zaczął zaopatrywać swoimi urządzeniami firmy, które zajmowały się nagłośnieniem. Aby oceniać swoje dzieła skonstruował nawet odpowiednio czułe urządzenia pomiarowe. Do wybuchu drugiej wojny światowej firma Tannoy znana już była jako wiodący producent nie tylko głośników, ale całych systemów z mikrofonami i wzmacniaczami włącznie. W czasie wojennej zawieruchy firma produkowała sprzęt dla lotnisk i instalacji wojskowych. Po zakończeniu działań wojennych Tannoy powrócił na rynek cywilny, pojawiając się praktycznie na całym świecie. Urządzenia z charakterystycznym logo instalowane były nawet w miejscu takim jak siedziba ONZ.

W roku 1948 zaprezentowano pierwszy głośnik w technologii Dual Concentric. Zrobił taką furorę, że pierwsze 6 sztuk zostało kupionych natychmiast przez firmę Decca do studiów nagraniowych. W tym czasie Tannoy wyrósł na potentata zarówno instalacji jak i domowego Hi-Fi.

W nowym Millenium firma nadal rozwija swoje produkty. Prym wiodą przetworniki wykorzystujące koncepcję Dual Concentric z technologią Tulip Waveguide. Ostatnio na rynku pojawiły się opcjonalne przetworniki Super Tweeter ST-300Mg oraz Prestige GR, które pozwalają przetwarzać zakres najwyższych częstotliwości. Domowe audio Tannoya lokuje się obecnie w przedziale średniego i wysokiego budżetu. Znajdziemy tam zarówno przystępne cenowo kolumny dedykowane do systemów stereo, kina domowego jak i referencyjne zestawy serii Prestige.

Konstrukcja współosiowa

Jedna z koncepcji odtwarzania dźwięku mówi, że najlepszym rozwiązaniem jest sprawienie, aby fale dźwiękowe miały swoje źródła jak najbliżej siebie. Z tej idei zrodził się głośnik współosiowy, w którym przetwornik średnio, albo średnio-niskotonowy zamiast kopułki przeciwpyłowej ma zamontowany głośnik wysokotonowy. Wtedy zarówno tony wysokie i niskie mają początek w tym samym punkcie. Wpływa to znacząco na obraz budowanej przez głośnik sceny dźwiękowej. Stożek głośnika średniotonowego, podwyższając jego faktyczną efektywność, działa jak tuba dla głośnika wysokotonowego.

Wadą tego rozwiązania są ograniczenia związane z koniecznością miniaturyzacji głośników wysokotonowych i łączenia tych dwóch konstrukcji ze sobą. Również stożek, który wzmacnia dźwięk z tweetera drgając wprowadza pewną modulację. Głośniki współosiowe są trudne do zaprojektowania i używa ich niewiele firm. Wśród nich najbardziej znanymi producentami są obecnie Tannoy i KEF.

Różnice konstrukcyjne pomiędzy typowym głośnikiem współosiowym a przetwornikiem Tannoy Dual Concentric

Na obrazku widzimy ERROR jako różnicę źródła dźwięków. W starszych konstrukcjach głośnik wysokotonowy umieszczano za magnesem głośnika niskotonowego. rozwiązanie to wywoływało jednak przesunięcie fazy między tymi źródłami. Technologia Tannoya Dual Concentric niweluje ten błąd, umieszczając oba źródła dźwięków w tym samym punkcie przestrzeni.

TANNOY Surrey, model Chertsey SL45

Kolumny - w co być może trudno uwierzyć - wyjęliśmy z przysłowiowego "kartonu". Były dziewicze, grały nieco koślawie i aby się zrównoważyć i ułożyć, wymagały kilku dni ciężkiej pracy. Przez wiele lat leżały w kącie studia nagrań i nikt nigdy nie wpadł na pomysł aby je uruchomić! To "wiele lat" trwało około 30 wiosen - bo tak mniej więcej określiliśmy ich wiek. Nazwa serii kolumn pochodzi od brytyjskiego hrabstwa Surrey. 5 miasteczek zostało wyróżnionych nazwami poszczególnych modeli serii Surrey. Mamy tu więc patrząc od największego modele Albury, Bradley, Chertsey, Darking oraz najmniejszy Esher. Model, który wpadł w nasze ręce to Chertsey SL45 z 1984 roku. Kolumna to typowa dla marki Tannoy konstrukcja typu bass-refleks z przetwornikiem współosiowym.

W latach 80-tych XX wieku kolumny budowano zazwyczaj jako prostopadościenne skrzynki. Nie było mowy o skosach, zaokrągleniach, projektowanych dla tweetera - przesunięciach fazy. Porty głośnikowe wzbudzają mniej więcej tyle samo radości co zwrotnica, którą postanowiliśmy odkryć. "Odkryć" to doskonałe słowo, bo zakrywała ją gruba warstwa, stanowiącej wewnętrzne wytłumienie, wełny.

Wnętrze kolumny z widoczną zwrotnicą i wytłumieniem z wełny. 

Elementy zwrotnicy to kondensatory bioolarne ALCAP, prawdopodobnie ręcznie produkowane rezystory grafitowe oraz bardzo małe cewki. Wszystko dokładnie tak jak widać na zdjęciu: przyklejone do płyty pilśniowej i połączone metodą PTP. Kolumna posiada moc 300 W, impedancję 8 Ohm i skuteczność na poziomie 90 dB. Jak na tak wiekowy projekt może się ponadto pochwalić bardzo dobrym pasmem przenoszenia w zakresie 42-20.000 Hz. Najważniejszą częścią tej kolumny jest jednak 12-calowy głośnik współosiowy, który stanowi zdecydowaną większość masy całej konstrukcji - kolumna waży 16 kg i lekka, przy swoich rozmiarach nie jest. Z przodu jest jeszcze maskownica - typowa dla głośników Tannoy z tej serii: wykonana z brązowego materiału, z owalnym logo w rogu. 

Odsłuch

Na początek "Money for nothing” Dire Straits. Ustawiam poziom głośności pomiędzy „zdenerwowany sąsiad”, a „przyjazd policji”. Głośniki zniknęły i otoczyły mnie pierwsze dźwięki. Na spokojnym intro czuć było swobodę i piękną barwę tych kolumn. Kompresja dźwięku wkrótce dała jednak znać, że przegiąłem i zmniejszyłem nieco głośność do poziomu "zdenerwowanego sąsiada".

Od razu lepiej: przy zachowaniu i tak sporego natężenia dźwięku, wróciła dynamika. Muzyka bujała tak jak trzeba, z niesamowitym pulsem i energią, która wręcz kipiała z tego utworu. Następnie przeskoczyłem kilka ścieżek do przejażdżki na drugą stronę rzeki: producent umieścił w „Ride across the river” ogromną ilość świetne brzmiących przeszkadzajek w tle. Są one podparte naprawdę konkretnym basem i całość tworzy niezapomniany klimat tego wielkiego przeboju. Coś skacze, grzechocze. Scena dźwiękowa jest szeroka jak płyta czołowa tych kolumn. Aby osiągnąć pełną głębię musiałem ustawiać je przed miejscem, w którym zazwyczaj stoją moje Harpia Amstaff.

Tutaj pojawił się też pierwszy zgrzyt i był nim bas. Był bardzo przyjemny, miał ciepłą barwę i fakturę, która pozwoliła bez problemów rozróżnić znajdujące się w dole pasma detale... ale było go dużo. Co ciekawe, nie ciągnął się w żaden zły i nieakceptowalny sposób, nie można było mu zarzucić typowej "buły" - po prostu był obszerny.

Płyta Cafe Fogg... jest świetna, na prawdę genialna. Nowoczesne wersje klasycznych utworów pana Mieczysława Fogga: różnorodność stylistyczna i  interpretacyjna, a przy tym umiejętnie zachowany balans pomiędzy tym co nowe i tym co bliższe pierwowzorowi. Do tego jest pięknie nagrana, niezależnie czy są to piosenki spokojniejsze, bardziej kameralne, czy te dopalone elektronicznymi elementami. Miód na uszy i duszę, po prostu ją kupcie.

Tannoye dały muzyce spójny, ciepły dźwięk, który ani basem, ani temperaturą brzmienia nie przykrył szczegółów. Średnica była nasycona, tam właśnie działo się najwięcej. Głosy, gitary: lepsze, gorsze - nie miało to znaczenia. Zostały przepchnięte przez kabel Cardasa, a kolumny przywróciły je do życia.

Po tym spektaklu nadal nie bardzo wiedziałem co powiedzieć o górze pasma. Sięgnąłem po płytę 'Light Me Up" amerykańskiego zespołu The Pretty Reckless. Fani rocka nie znający twórczości Taylor Momsen i jej kolegów powinni uważnie się jej przyjrzeć. Wybrałem ją ze względu na mocno akcentowane wysokie tony i spory nacisk na kobiecy wokal. Co otrzymałem? W zasadzie muzykę: góra pasma była bardzo poprawna, kolumny doskonale oddały to, co zostało zarejestrowane na płycie. Dźwięk nie męczył - nawet przy ostro nagranym utworze „My Medicine”. Wielbicielom wokalu z pazurem: polecam. Wolicie coś delikatniejszego? „Nothing left to loose”, które wciąga spokojnym i ciekawie brzmiącym głosem tej samej wokalistki.

Czas na małą konkluzję. W dobie powracającej mody na analogowe gramofony, winyle i wzmacniacze lampowe kolumna taka jak opisany powyżej Tannoy mogłaby być jednym z bardziej istotnych elementów wysokiej klasy toru audio. Zarówno jej wiek jaki i charakter brzmienia predestynują ją do tego idealnie. Wśród audiofilów oraz zwykłych miłośników sprzętu jest wiele osób, które tego typu konstrukcje stawiają ponad współcześnie produkowane kolumny. I nie ma się co dziwić - poprzednie złote lata audio obfitowały w świetne zestawy głośnikowe i nie ma powodu aby opisach czy ocenach o nich zapominać.

Mogą one nadal konkurować z produkowanymi obecnie głośnikami brzmieniem oraz przede wszystkim - ceną. Topowe konstrukcje z tamtych czasów potrafią kosztować na prawdę dużo, ale nadal w porównaniu z niektórymi współczesnymi kolumnami jest to niewiele - tak więc stosunek jakości do ceny bywa bardzo często, bardzo korzystny. 

I jeszcze jeden aspekt - bodaj najważniejszy: emocje... zarówno te, które pojawiają się przy słuchaniu muzyki jak i te, które nawiedzają nas kiedy przyglądamy się starym urządzeniom audio. Te uczucia - jeśli są przyjemne - stanowią jeden z najważniejszych powodów dla których to wszystko nabiera sensu. 

DZIĘKUJEMY SKLEPOWI NOMOS ZA UDOSTĘPNIENIE SPRZĘTU