MUSICAL FIDELITY: M6xDAC - 32-bitowy dual mono DAC z przedwzmacniaczem i wzmacniaczem słuchawkowym

MUSICAL FIDELITY: M6xDAC - 32-bitowy dual mono DAC z przedwzmacniaczem i wzmacniaczem słuchawkowym.

Najlepszy według EISA DAC na sezon 2022-2023 – tyle suche fakty, natomiast to, co dostajemy do rąk to audiofilska poezja w czystej formie.
Jest to również sygnał w kierunku fanów starego dobrego Musicala, który 2-3 lata temu przeszedł z rąk jego brytyjskiego założyciela – Anthony Michaelsona – dołączając do austriackiej grupy Pro-Ject (tej od gramofonów), że marka trzyma poziom. 

Zacznijmy od odpowiedzi na podstawowe pytanie – do czego jest nam potrzebny wolnostojący DAC?
Odpowiedź – do zamiany sygnału cyfrowego na analogowy oraz do zachowania lub poprawy jakości dźwięku w stosunku do oryginalnego źródła.

Źródłem, w tym wypadku pełniącym funkcję tzw. transportu, może być: CD / DVD / Blu-ray / dysk sieciowy / odtwarzacz strumieniowy (np. recenzowany ostatnio Musical Fidelity MX-Stream) – odkodowany sygnał cyfrowy z dysku / pliku / strumienia zostaje więc przesłany do przetwornika (w skrócie DAC) i tam przekształcony na sygnał analogowy i przesłany dalej do wzmacniacza i na kolumny lub słuchawki. 

Instrukcja obsługi zaczyna się od słów: „Nasz M6xDAC jest nowym kamieniem milowym w historii DAC-ów Musical Fidelity” i nie sposób się z tym zdaniem nie zgodzić, acz osobiście bym je nieco rozszerzył, ponieważ M6xDAC jest kamieniem milowym wśród DAC-ów, bez ograniczania się do samego Musical'a. 

Musical Fidelity M6xDAC
(kliknij)

Przyjęło się mówić, że M6x to DAC, ale to urządzenie oferuje więcej, a potencjometr na przednim panelu zdradza jego drugą naturę – przedwzmacniacza i wzmacniacza słuchawkowego. 

Posiada pełnowymiarową obudowę, co przy powszechnym zalewie małych, czy wręcz karłowatych DAC-ów to miła wiadomość, zwłaszcza gdy jest się tradycjonalistą i oczekuje by system wglądał schludnie i spójnie. Rozmiarem i formą większość urządzeń Musical'a do siebie po prostu pasuje (Seria 2 / 3 / 6) – jest to po części zasługa tradycji i sporych zasilaczy, które muszą się gdzieś pomieścić. 

Na górze M6xDAC, na dole wzmacniacz M6si – pomimo różnic w grubości paneli przednich wyglądają jak jedna rodzina

Obudowa ekstremalnie sztywna, wręcz pancerna z frontem z grubego aluminium, ewidentnie ma za zadanie ochroną wnętrza przed zakłóceniami elektromagnetycznymi. Natomiast to, co najmocniej rzuca się w oczy i za co należałoby obecnego prezesa firmy całować po stopach, to rezygnacja w wielkiego wyświetlacza na rzecz miniaturowych diod LED. Nie dość, że z daleka wygląda to wręcz bajecznie, to posiada również walor czysto audiofilsko-praktyczny – każdy taki wyświetlacz wymaga osobnego zasilania, a i tak „sieje” zakłóceniami, no więc brak wyświetlacza to uproszczenie układów + możliwość rezygnacji z dodatkowego ekranowania wewnętrznego, a więc mamy do czynienia z projektem w typowym dla Musical'a stylu – upraszczać, upraszczać i jeszcze raz upraszczać, aż pozostanie tylko to, co niezbędne, by jak najlepiej grać.

M6xDAC to nie tylko ładna karoseria, ale i silnik, a ten jest wręcz przewymiarowany w każdą stronę i do tego podwojony. Trudno sobie wyobrazić by w ciągu najbliższych kilkunastu lat mógł się stać niewystarczający, chyba że zostanie wymyślony jakiś nowy niekompatybilny format w rodzaju MQA 2, który będzie wymagał osobnego potraktowania. 

Obsługuje pliki o wartościach iście kosmicznych 32-bit i 768 kHz oraz DSD i MQA / jako że istnieją klienci zakochani w cyferkach i oczekujący od sprzętu bicia rekordów wydajności to dostają czego chcą

Natywnie obsługiwany jest też format DSD, co ma o tyle znaczenie, że o ile płyty SACD ledwo przędą, o tyle sama metoda jednobitowego zapisu muzyki w audiofilskim świecie się przyjęła i uchodzi za lepszą od PMC/FLAC. Pliki DSD są dostępne w niektórych serwisach streamingowych. Oczywiście opinie na temat która metoda zapisu danych jest lepsza są jak zwykle wśród audiofili podzielone :) 

Jest również 8 filtrów cyfrowych, pozwalających na subtelnie manipulowanie dźwiękiem (dostępne również z poziomu pilota), natomiast jak dla mnie mogłoby ich w ogóle nie być, gdyż różnice są pomijalne.
Co innego, gdy mówimy o włączaniu upsamplowania, gdyż dźwięk natychmiast zyskuje na głębi i nasyceniu – co może być przydatne, jeśli mamby zbyt suche brzmieniowo kolumny. 

Przyciski pracują jak marzenie i samo pstrykanie nimi sprawia przyjemność

Każdą aktywną funkcję, czy parametry pliku sygnalizują błękitne diody

Polubiłem przedni panel to sposób prezentacji częstotliwości próbkowania plików PCM – żadne tam kolorki, których potem trzeba uczyć się na pamięć, a literalny konkret: 44.1 / 48 / 88.2 / 96 / 176.4 / 192 / 352.8 / 384 / 705.6 / 768 kHz.
Jeśli więc mamy w zbiorach albumy poskładane z plików o różnych częstotliwościach (a wydania Deluxe / Special Edition / 50th Anniversary Edition itp. potrafią zawierać materiał od sasa do lasa) to tu to natychmiast zauważymy nawet kątem oka, bo światło LED-a przeskoczy. To samo dotyczy plików DSD: 64 / 128 / 256 / 512 MHz.  

Świecący na zielono wskaźnik MQA pokazuje co tak naprawdę internet nam podsyła, bo nie wszystko jest MQA, co się MQA nazywa

Dostajemy również wsparcie dla MQA i to nie byle jakie, a z konkretnym wskazaniem, jaki rodzaj pliku MQA otrzymujemy. Nie czas i miejsce, by temat wałkować, ale warto pamiętać, że nie każde urządzenie chwalące się swoją kompatybilnością z MQA jest w stanie w pełni rozpakować kontener – większość z nich wypakowuje część danych, natomiast prawdziwa wartość dodana formatu jest tam ignorowana. Tylko najlepsze i zwykle bardzo drogie DAC-i potrafią wypakować komplet informacji zarejestrowanych w studio.

Nie wiem, z czego to wynika, ale część producentów jakby świadomie bojkotowała ten audiofilski format dostarczany przez TIDAL-a. Czy to kwestia opłat licencyjnych ich powstrzymuje, czy nie są w stanie tego ogarnąć od strony technicznej? A może chodzi o zwykły upór? Tak jak przykładowo Samsung uparł się, że nie wpuści do swoich telewizorów płatnego Dolby Vision i wspiera wyłącznie darmowy HDR 10+.

Wnętrze

Wewnątrz jak to u Musicala tak mało, jak to możliwe. Pod tym względem projektowanie Austriaków przypomina to, co robi Elon Musk w samochodach Tesla i jego rakietach – pozbywa się wszystkiego, co nie wnosi istotnej wartości i odchudza, odchudza, odchudza, a to co pozostaje na końcu jest czystą esencją niezawodności działania, więc proszę się nie zżymać na widok pustawego wnętrza – ono jest po prostu optymalnie zagospodarowane. 

Wzorowo zaprojektowane wnętrze, gdzie poszczególne sekcje znajdują się na osobnych płytkach, oddalonych od siebie / sam wygląd płytek PCB nigdy nie był priorytetem w Musicalu w przeciwieństwie do ich funkcji i jakości, które są absolutnym priorytetem
(kliknij)

Gniazdo zasilające klasy przemysłowej z filtrem EMI i blokerem DC zatrzymującym zakłócenia i eliminującym przydźwięk transformatora

Hermetyzowany transformator toroidalny o niskiej gęstości rdzenia – optymalny do audio cyfrowego ze względu na wyjątkowo niskie promieniowanie elektromagnetyczne

Trzy niezależne zasilacze – po jednym na kanał + osobny dla sekcji cyfrowej
(kliknij)

Sygnał możemy upsamplować do wyższych częstotliwości (lub nie), a odpowiedzialnymi za to kośćmi są SABRE 9038 Pro, od których zaczyna się zbalansowany obwód. Każda z kości w wersji Pro zawiera po 8 DAC-ów (w sumie 16). 

Dla pasjonatów wsłuchiwania się w detale i porównywania różnych ustawień przewidziano możliwość włączania i wyłączania upsamplingu, za co odpowiedzialny jest 16-rdzeniowe procesory XMOS i CPLD MAX II Altera, oraz dodano 7 nowych filtrów cyfrowych, które jak na mój gust są nieco zbyt subtelne w działaniu (czyt. różnic pomiędzy 1-7 prawie nie ma). Pozycja 8 omija filtry, upsamluje w procesorze XMOS sygnał do 352.8 / 384 kHz i wysyła go bezpośrednio do filtra ESS 9038 IIR (w tym trybie nie działa regulacja głośności na wyjściu). Żeby uniknąć przepalenia kolumn lub uszu w słuchawkach, gdy przełączamy się z FIX na VAR automatycznie wybierany jest Filtr 1.
Po co to wymyślono? Tryb FIX (stała głośność) przydaje się, gdy sygnał przesyłany jest na urządzenie posiadające regulację głośności (przedwzmacniacz / wzmacniacz zintegrowany), natomiast VAR (ang. Variable – zmienna głośność), gdy wychodzimy od razu na końcówki mocy / głośniki aktywne / słuchawki.  

Wzmacniacze operacyjne stopnia wyjściowego (czerwone po prawej) o zwiększonym paśmie przenoszenia, wysokiej wydajności prądowej oraz szybkości przetwarzania sygnału podają go równolegle na zbalansowane XLR'y, jak i niezbalansowane RCA / dzięki buforowanym wyjściom są one od siebie niezależne i są w stanie jednocześnie wysłać sygnał do dwóch systemów odsłuchowych znajdujących się w różnych pomieszczeniach / napięcie wyjściowe 2 V dla złączy RCA i 4 V dla XLR przy rezystancji poniżej 10 omów pozwala nie martwić się długością interkonektów czy niską impedancję wejściową końcówki mocy

1 i 2 – para chipów ESS ES9038Q2M / 3 – bardzo precyzyjne oscylatory kwarcowe WTL wyeliminowały niemal do zera problem jittera, a to z kolei poprawiło wartość SNR i THD+N.

Za przetwarzanie sygnału cyfrowego odpowiadają XMOS 216 i Altera MAX II
(kliknij)

Panel przedni widziany od tyłu

Patrząc od drugiej strony, w lewym górnym rogu widać wzmacniacz słuchawkowy
(kliknij)

Wzmacniacz słuchawkowy zapewnia wyjątkowo niski poziom szumów i dynamikę do 128 dB, zbudowany w oparciu o sprzężenie zwrotne AB oferuje wysoką szybkość narastania / zapobiega anomaliom zniekształceń nieparzystego rzędu / gdy w krótkim czasie potrzebne są duże ilości mocy wyjściowej. Wzmacniacz jest w stanie reagować niezwykle szybko bez podnoszenia poziomu szumów systemu i pogorszenia stosunku SNR w pełnym pasmie niezależnie od ustawień głośności. Obsługuje słuchawki od 32 do 600 Ohm. Przy impedancji 32 omów wzmacniacz jest w stanie dostarczyć do 1,5 wata na kanał.

Zaplecze 

Ponieważ mamy do czynienia z konstrukcję dual mono, możemy a wręcz powinniśmy korzystać z wyjść zbalansowanych XLR o ile posiadany wzmacniacz na to pozwala. Przełącznik wyjść znajduje się na panelu przednim obok potencjometru. Natomiast z pstrykaniem ostrożnie (piszą to czysto teoretycznie), gdyż zmiana z Variable na Fix powoduje wyprowadzenie maksymalnego napięcia 3 V, a to, gdyby przypadkiem trafiło na końcówki mocy, mogłoby spowodować wysłanie na kolumny maksymalnego sygnału i byłoby po kolumnach. Prawdopodobnie dlatego przełączanie wymaga dłuższego przytrzymania przycisku, a dioda LED miga dając nam i elektronice czas na upewnienie się, czy aby na pewno wiemy co robimy. Oczywiście istnieją odpowiednie zabezpieczenia, by nic podobnego się nie stało, ale lepiej wiedzieć niż nie wiedzieć o zagrożeniu (zwłaszca, gdy dzieci pstrykają). 

Wyjścia single-ended RCA i zbalansowane XLR mają własne bufory wyjściowe – mogą pracować jako wyjścia liniowe lub Pre-Out / regulacja głośności jest realizowana cyfrowo, acz o wyjątkowo przyjemnym charakterze, więc nie ma co nosem kręcić – jest OK 

Wejścia cyfrowe – 2x optyczne S/PDIF (do 24-bit / 192 kHz) / koncentryczne / AES/EBU / USB (do 32-bit / 786 kHz)

Przełącznik charakteru wyjść Fix / Var i regulacja głośności

Warto pamiętać, że wejście USB 2.0 zaprasza do zabawy również fanów PC-Audio, gdzie w roli źródła może wystąpić: komputer / laptop / tablet.
Czy to się czymś różni od zwykłego podłączenia komputera przez USB? DAC jest rozpoznawany jako zewnętrzna karta dźwiękowa i zazwyczaj nie wymaga dedykowanych sterowników. 

MX-Stream – audiofilski streamer Bit-Perfect

M6xDAC jako DAC potrafi wszystko… poza strumieniowaniem i w tym miejscu odsyłam do recenzji firmowego streamera – MX-Stream. Równie dobrze (prawie równie dobrze) możemy używać np. komputera PC / Mac z odpowiednim oprogramowaniem albo streamera innej firmy. 

Jedynym zgrzytem w tym idealnym obrazie są plastikowe piloty niczym od budżetowego telewizora – przy tej klasie sprzętu jakby nie uchodzi trzymanie czegoś podobnego w dłoni / po lewejpilot od wzmacniacza M6si / piloty są uniwersalne dla serii M3 / M5 / M6, gdzie dolne 3 rzędy obsługują przykładowo DAC / niebieskie wzmacniacz / szare CD

Podsumowanie 

Historia w skrócie: jako pierwszy wykorzystał 32-bitową architekturę DAC HyperStream II ESS model M6s, kolejny był M6sR gdzie dodano wsparcie dla ROON'a i poprawiono DSD, natomiast M6x został zaktualizowany do dwóch najnowszych kości Sabre ESS ES9038Q2M co pozwoliło stworzyć konstrukcję dual mono.

• Mamy więc oto do czynienia z DAC-iem ponadprzeciętnym / wszechstronnym / przyjemnym w użytkowaniu, który zapewnia niezależne przetwarzanie kanałów, a więc posiadając odpowiedni wzmacniacz i okablowanie XLR dysponować całym torem zbalansowanym. 
• W przypadku gdy budżet nas ogranicza poprzestałbym na samym DAC-u + słuchawkach i dozbierał na wzmacniacz i kolumny lub będąc użytkownikiem PC-Audio poprzestał na dobrych słuchawkach, natomiast dziwi nieco niekonsekwencja producenta, który dysponując zbalansowanym od A do Z torem nie zatroszył się o posiadaczy słuchawek z okablowaniem symetrycznym i wyprowadził sygnał na zwykłego jacka 6.3 mm. 
• Dziwi zwyczajność pilotów zdalnego sterowania, w zasadzie są to całkiem normalne piloty, ale na tle obsługiwanego sprzętu oczekiwałbym czegoś bardziej premium. Natomiast dwa powyższe minusy tracą na znaczeniu na tle całokształtu dźwięku dostarczanego przez M6xDAC. Nagrodę EISA otrzymał zasłużenie i bez naciągania. 
• Posiada 5 wejść cyfrowych: USB / koaksjalne / 2x optyczne i wyjść analogowych: 2x RCA / 2x XLR i obsługuje wszystkie dostępne aktualnie pliki, włącznie ze zdolnością pełnego rozpakowywania MQA. Jest w stanie poprawić dźwięk z odtwarzacza CD / radia DAB / telewizora / laptopa / komputera stacjonarnego / streamera USB, czyli wszystkiego, co jest w stanie dostarczyć sygnał cyfrowy. 
• DAC nie posiada wbudowanego streamera, więc albo karmimy go z komputera przez USB / optyka, albo dokupujemy dedykowany streamer, który będzie zasysał z sieci muzykę z serwisów streamingowych jak Spotify / TIDAL / Qobuz. Oczywiście DAC sprawdzi się również znakomicie podczas współpracy z transportem CD. 
• Przesyłanie plików z komputera przez światłowód pozwala nam na podłączenie nawet całkiem oddalonego komputera (10 m to nie problem), natomiast automatycznie skazujemy się na ograniczenie do 24/192. 
• Reclock jest zawsze włączony, czyli każdy wchodzący sygnał jest porządkowany w domenie czasowej do wzorcowego zegara M6x, co od ręki poprawia dźwięk.
• DAC obsługuje pełne rozpakowywanie kontenetów MQA (co nie jest oczywistością) – zielony LED potwierdza, że mamy do czynienia z prawdziwym plikiem MQA (istnieje cały łańcuch certyfikacji potwierdzających autentyczność pochodzenia pliku jakości studyjnej, który nie został zmodyfikowany) / błękitny LED – MQA Studio / magentowy LED – sygnał MQB, czyli MQA uprzednio zdekodowany już przez inną aplikację w rodzaju TIDAL lub ROON. 
• Dla posiadaczy monofonicznych końcówek mocy lub wzmacniaczy z podwójnym torem audio możliwość przesyłania sygnałów rozdzielonych na dwa kanały już na etapie konwersji cyfrowo-analogowej to dodatkowy plus. W końcu po to stosuje się wyjścia i wejścia zbalansowane, by kanały nie miały szans wpływania na siebie. Do tego w przypadku Musicala dochodzi wysoki prąd na wyjściach + niski poziom szumów własnych konstrukcji + duża dynamika.  

Pomimo nie najniższej ceny trudno się oprzeć poczuciu, że Musical Fidelity wygrywa z wieloma droższymi konstrukcjami w kategorii jakość / możliwości / cena. 

Napis na kartonie głosi: „Made in EU”, a konkretnie Słowacja, a nie Tajwan co wpisuje się w politykę Pro-Ject’a, który od dawna inwestuje w europejską produkcję.

Ze względu na wszystkie powyższe uwagi – brać go. 

Główne cechy:

• Obwód DAC: 32-bitowy Hyperstream II
• Układ DAC: 2x ES9038Q2M (podwójny dyferencjał)
• 16-rdzeniowe procesory XMOS i CPLD MAX II Altera
• USB: do 32-bit / 768 kHz
• USB: DSD 256 (stereo DoP), DSD 512 (stereo natywne)
• S/PDIF: do 24-bit / 192 kHz
• Zaawansowane przetaktowywanie na wszystkich wejściach
• Przełączane upsampling z oversampling Bypass
• Super cichy transformator mocy
• Wyjście zbalansowane XLR i niezbalansowane RCA
• Wbudowany wzmacniacz słuchawkowy
• Pełne dekodowanie sprzętowe MQA
• Testowane przez Roona
• Wymiary: 440 x 100 x 390 mm
• Zużycie energii: 20 W, <0,5 W w trybie czuwania
• Waga: 6,9 kg

Tak może wyglądać twój zestaw marzeń
(kliknij)